Alimenty w toku sprawy o rozwód

Czy trzeba czekać do wyroku?

Na alimenty nie trzeba czekać aż do zakończenia sprawy o rozwód. Sąd może przyznać prawo do świadczeń alimentacyjnych już na początku sprawy o rozwód, czasami nawet przed pierwszą rozprawą. Uzyskanie przez osobę uprawnioną świadczenia alimentacyjnego jeszcze przed wydaniem i uprawomocnieniem się wyroku w sprawie o rozwód jest możliwe dzięki instytucji zabezpieczenia roszczenia. W sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu osoby, na której ciąży obowiązek alimentacyjny do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. 

W toku sprawy o rozwód, a więc w sytuacji, gdy jeszcze przynajmniej z prawnego punktu widzenia istnieje rodzina założona przez zawarcie małżeństwa, podstawą zasądzenia świadczeń alimentacyjnych są przepisy nakładające na każdego z małżonków obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Zgodnie z art. 27 k.r.o., oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Regulacja ta ma na celu zapewnienie równej stopy życiowej wszystkim członkom rodziny. Dla przyjęcia obowiązku jednego z małżonków przyczyniania się do utrzymania współmałżonka w ramach art. 27 k.r.o. istotne znaczenie mogą mieć okoliczności i przyczyny rozstania małżonków (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98). Nie ulega bowiem wątpliwości, że współmałżonek niewinny rozkładu pożycia, nie powinien ponosić żadnych negatywnych konsekwencji, w szczególności tych związanych pogorszeniem dotychczasowej sytuacji materialnej (por. uchwała Sądu Najwyższego z 7 czerwca 1972 r., III CZP 43/72). 

Co istotne, uzyskanie zabezpieczenia wykonywania obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny jest możliwe niezależnie od tego, czy w sprawie dochodzone są również alimenty na rzecz małżonka. Jeżeli na skutek wszczęcia postępowania w sprawie o rozwód, sytuacja jednego z małżonków ulegnie znacznemu pogorszeniu się w stosunku do sytuacji współmałżonka, uzasadnione jest wystąpienie z wnioskiem o zabezpieczenie obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny. Taka sytuacja przykładowo będzie miała miejsce, gdy w wyniku choroby bądź przyjęcia przez małżonków określonego modelu rodziny, jeden współmałżonek nie podejmował pracy zarobkowej i na skutek rozstania nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. 

Wniosek o zabezpieczenie

W sprawach o alimenty nie ma możliwości, aby sąd udzielił zabezpieczenia z urzędu. Dlatego też niezbędny jest wniosek o zabezpieczenie, który może zostać złożony wraz z pozwem rozwodowym, odpowiedzią na pozew bądź też w odrębnym piśmie procesowym.

Osoba dochodząca roszczeń alimentacyjnych nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Ze względu na charakter alimentacyjny obowiązku przyczyniania się do potrzeb rodziny, zwolnieniu od kosztów sądowych podlega również wniosek o zabezpieczenie tego obowiązku.

Co do zasady, sąd wydaje rozstrzygnięcie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia potrzeb rodziny na posiedzeniu niejawnym, nie wyznaczając rozprawy, czyli bez uprzedniego wysłuchania stron i przeprowadzenia postępowania dowodowego. Dlatego też tak istotne znaczenie ma precyzyjne sformułowanie wniosku, a w szczególności uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek. Wszelkie niedopatrzenia w tym zakresie mogą skutkować bowiem oddaleniem wniosku przez sąd.

Obowiązek uprawdopodobnienia roszczenia

W przypadku spraw o alimenty podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Oznacza to, że nie ma konieczności wskazania interesu prawnego w żądaniu zabezpieczenia roszczenia, ani też ścisłego udowodnienia roszczenia. Jeżeli w rodzinie brak jest dzieci pozostających na utrzymaniu rodziców, uprawdopodobniając roszczenie z tytułu obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny należy uwzględnić cel uregulowania tego obowiązku, czyli zapewnienie małżonkom równej stopy życiowej, a także bieżącą sytuację małżonków. 

Uprawdopodobnieniu podlega również wysokość żądanego zabezpieczenia. Ze względu na zasadę równej stopy życiowej małżonków, wysokość świadczeń będzie przede wszystkim zależała od dochodów osiąganych przez małżonka, który nie spełnia obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Należy mieć również na względzie, że na podstawie art. 27 k.r.o. można żądać zaspokojenia bieżących i przyszłych potrzeb rodziny, a nie potrzeb „przeszłych” (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 lipca 2000 r., III CKN 1015/00). 

Zobacz również:

Czym różni się uprawdopodobnienie od udowodnienia?

Od kiedy alimenty będą płatne?

Postanowienie o zabezpieczeniu obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny stanowi tytuł wykonawczy. Oznacza to, że osoba uprawniona do świadczenia może na podstawie postanowienia opatrzonego klauzulą, niezwłocznie po jego wydaniu, żądać wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Autor:

Wiktoria Rajzynger

Adwokat