Mediacja w sprawie rozwodowej

Mediacja stanowi alternatywny dla procesu cywilnego sposób rozwiązywania sporów cywilnych. Jest postępowaniem o charakterze dobrowolnym i poufnym. Prowadzi ją mediator, czyli bezstronna osoba trzecia. 

Przesłanki mediacji

W postępowaniu rozwodowym, sąd może skierować strony do mediacji, jeżeli stwierdzi, że istnieją obiektywne przesłanki, które uzasadniają przypuszczenie, że są realne widoki na utrzymanie małżeństwa. Wspomniane przesłanki mogą zostać ujawnione w pismach procesowych stron składanych przed rozprawą lub przy pierwszym przesłuchaniu stron. Mogą się ujawnić również na późniejszym etapie postępowania i wynikać zarówno z czynów, jak i składanych przez małżonków oświadczeń. Co istotne, sąd nie ma obowiązku skorzystania z instytucji mediacji. Z kolei strony skierowane do mediacji mogą odmówić uczestnictwa w niej. Wynika to z dobrowolnego charakteru postępowania mediacyjnego.

Mediacja w sprawie rozwodowej może być prowadzona również wtedy, gdy wprawdzie nie ma widoków na utrzymanie małżeństwa, ale zasadnie można przypuszczać, że strony będą potrafiły ugodowo załatwić sporne kwestie. Mediacja może służyć uregulowaniu chociażby takich zagadnień jak: zaspokojenie potrzeb rodziny, alimenty, sposób sprawowania władzy rodzicielskiej czy kontakty z dziećmi. Ponadto przedmiotem mediacji mogą być również sprawy majątkowe między małżonkami, o których rozstrzyga sąd rozwodowy. Chodzi tu zatem o korzystanie z mieszkania wspólnie zajmowanego przez małżonków, podział wspólnego mieszkania albo przyznanie mieszkania jednemu z małżonków, eksmisję jednego z małżonków. Przedmiotem mediacji może być także podział majątku wspólnego.

Reasumując: podstawowym celem mediacji w postępowaniu cywilnym jest zawarcie ugody. W sprawie rozwodowej mediacja może służyć również pojednaniu małżonków.

Mediator

Mediatorem może zostać osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych. Przede wszystkim mediator powinien zachować bezstronność przy prowadzeniu mediacji. W sytuacji wystąpienia okoliczności, które mogłyby wzbudzić wątpliwości co do jego bezstronności, mediator ma obowiązek poinformować o nich strony.

Można wyróżnić trzy grupy mediatorów: mediatorów ad hoc, stałych mediatorów oraz mediatorów z list organizacji pozarządowych oraz uczelni. Mediatorzy ad hoc to osoby, które zostały powołane przez strony do prowadzenia postępowania jako mediatorzy, ale nie są wpisane na listę stałych mediatorów. Z kolei stali mediatorzy to osoby, które zostały wpisane na listy prowadzone przy sądach okręgowych.

W przypadku spraw rozwodowych, regułą jest, że to strony wybierają mediatora. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, sąd kieruje je do stałego mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.

Postępowanie mediacyjne

Sąd w przypadku zaistnienia wyżej wskazanych przesłanek, może skierować małżonków do mediacji na każdym etapie postępowania rozwodowego do momentu zamknięcia rozprawy. W przypadku skierowania stron do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku rozwodowym, może to mieć miejsce, aż do momentu zamknięcia rozprawy przez sąd II instancji. Strony w toku postępowania mogą być skierowane przez sąd na mediację tylko raz. 

Niejawność

Postępowanie mediacyjne nie jest jawne. Mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Przepisy dopuszczają możliwość zwolnienia przez strony z tego obowiązku mediatora i innych osób biorących udział w postępowaniu mediacyjnym.

Jednocześnie, powoływanie się w toku postępowania przed sądem na propozycje ugodowe bądź też propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym jest bezskuteczne. Sąd nie może brać tego pod uwagę przy rozpoznawaniu sprawy.

Czas trwania

Kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania na okres do trzech miesięcy. Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów termin na przeprowadzenie mediacji może zostać przedłużony, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy.

Protokół z mediacji i ugoda

Mediator ma obowiązek sporządzenia protokołu z przebiegu postępowania mediacyjnego. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, zamieszcza się ją w protokole albo załącza do niego. Konieczne jest podpisanie ugody przez strony. Czynność ta stanowi jednocześnie zgodę na wystąpienie przez mediatora z wnioskiem do sądu o zatwierdzenie ugody. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności. W pozostałych przypadkach sąd zatwierdza ugodę postanowieniem. Sąd odmówi nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności stanowi tytuł wykonawczy.

W przypadku, gdy dojdzie do pojednania się stron w toku postępowania mediacyjnego, sąd po otrzymaniu protokołu z oświadczeniem stron o pojednaniu się, umorzy postępowanie rozwodowe jako zbędne, wydając w tym przedmiocie postanowienie.

Autor:

Wiktoria Rajzynger

Adwokat