Czym różni się uprawdopodobnienie od udowodnienia?

W niektórych przypadkach, w ramach wyjątku od reguły, przepisy zamiast konieczności udowodnienia określonych faktów, wymagają jedynie ich uprawdopodobnienia. Przykładowo uprawdopodobnienie określonych okoliczności występuje jako przesłanka przywrócenia terminu, czy też udzielenia zabezpieczenia.

Uprawdopodobnienie jest traktowane jako środek zastępczy udowodnienia. W sytuacji, w której przepisy przewidują uprawdopodobnienie nie ma konieczności zachowania szczegółowych regulacji dotyczących postępowania dowodowego. Pozwala to w określonych przypadkach na uproszczenie i przyśpieszenie procesu dowodzenia. Jednocześnie konieczność uprawdopodobnienia danych okoliczności, nie wyłącza możliwości ich ścisłego udowodnienia. 

Możliwość ograniczenia się do uprawdopodobnienia poszczególnych okoliczności jest sytuacją niewątpliwie korzystną dla strony. W wyniku odformalizowania postępowania dowodowego, zamiast ścisłego udowodnienia (przedstawienia niepodważalnych dowodów), wymaga się jedynie, aby przedstawiane fakty były na tyle prawdopodobne, żeby mogły zostać uznane przez sąd za wiarygodne. 

Zdaniem Sądu Najwyższego uprawdopodobnienie może nastąpić w każdy możliwy sposób, jednak nie może się opierać jedynie na twierdzeniach uprawdopodabniającego. Konieczne jest co najmniej należyte uzasadnienie tych twierdzeń (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 24 lutego 2014 r., I ACz 282/14). Źródła, które są przytaczane przez stronę na poparcie przedstawianych twierdzeń nie są w żaden sposób ograniczone przepisami dotyczącymi dowodów w procesie cywilnym, dlatego mogą przybierać różnoraką formę. Środkiem uprawdopodobnienia mogą być przede wszystkim dowody (np. w formie pisemnej), w tym również tzw. dowody niedające pewności, jak również inne środki, nieuznawane przez Kodeks postępowania cywilnego za dowody, czyli np. pisemne oświadczenia osób trzecich, lub też tzw. opinie prywatne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2005 r., I CNP 37/05). Ponadto uprawdopodobnienie okoliczności faktycznej może nastąpić nie tylko przez przedstawienie sądowi dowodów pisemnych, ale także za pomocą innych środków dowodowych, które wymagają podjęcia czynności dowodowych, np. przesłuchanie świadka (por. Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 17 lipca 2013 r., I ACz 1182/13).

Istotę uprawdopodobnienia bardzo dobrze obrazuje fragment orzeczenia Sądu Najwyższego z 24 lutego 2014 r. (I ACz 282/14): „Należy przyjąć, że roszczenie jest uprawdopodobnione, jeżeli istnieje na pierwszy rzut oka, bez głębszego wnikania we wszystkie możliwe aspekty faktyczne i prawne sprawy, znaczna szansa, że w świetle przytoczonych przez wnioskodawcę twierdzeń faktycznych popartych dowodami lub środkami nie będącymi dowodami w rozumieniu k.p.c. przysługuje ono uprawnionemu.” Zatem uprawdopodobnienie, w przeciwieństwie do ścisłego dowodzenia określonych faktów, ma na celu stworzenie jedynie stanu prawdopodobieństwa, nie zaś pewności i niepodważalności przestawianych okoliczności. Innymi słowy, uprawdopodobnienie powinno sprowadzać się do uwiarygodnienia przedstawianego twierdzenia i wywołania u sędziego przekonania, że określone okoliczności wystąpiły lub też nie miały one miejsca. Przy czym nie jest wykluczone, że w wyniku głębszej analizy i poddania bardziej restrykcyjnej ocenie przedstawionych dowodów charakterystycznej dla regularnego postępowania dowodowego, okaże się, że okoliczności, który zostały uprawdopodobnione, w rzeczywistości nie wystąpiły. 

Autor:

Wiktoria Rajzynger

Adwokat