Każdemu oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Nie mamy najmniejszych wątpliwości, że z prawa tego każdy oskarżony powinien korzystać.
Realizując przysługujące naszym Klientom prawo do obrony aktywnie uczestniczymy we wszystkich etapach procesu karnego.
W oparciu o realia konkretnej sprawy i wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw karnych dokonujemy oceny możliwych do osiągnięcia celów. Zestawiamy je z sytuacją osobistą naszego Klienta, uwzględniając również potencjalny wpływ wyroku karnego na jego życie.
Wszystko to służy przygotowaniu optymalnej taktyki obrony, którą następnie wdrażamy.
Zatrzymanie dla większości osób będzie bardzo stresogenną sytuacją.
Osoba zatrzymana najczęściej nie wie, co ma robić, jak ma się zachować, często nie wie, jakie ma prawa. Niestety zdarza się, że organy ścigania to wykorzystują, sugerując np. przyznanie się do winy.
Mając na względzie wszystkie dolegliwości i ewentualne konsekwencje związane z zatrzymaniem procesowym, uzyskanie już na tym etapie pomocy adwokata może się okazać niezbędne.
Kontakt zatrzymanego z adwokatem jest często kluczowy dla zapewnienia prawa do skutecznej obrony w trakcie całego postępowania karnego. Adwokat może poinformować zatrzymanego nie tylko o jego prawach, ale przede wszystkim może uświadomić mu konsekwencje jego postępowania już na etapie zatrzymania, a jeszcze przed postawieniem mu zarzutów. Informacje uzyskane we wstępnym stadium postępowania karnego (przed postawieniem zarzutów) mogą mieć zasadnicze znaczenie dla ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie zatrzymanego.
Kontakt z adwokatem stanowi często także rodzaj psychicznego wsparcia dla osoby zatrzymanej. Zatrzymany, który ma przeciwko sobie cały aparat ścigania, mając kontakt z adwokatem już wie, że nie jest sam i że nie jest bez szans.
W sytuacji, gdy dochodzi do zatrzymania, obrońcę dla osoby pozbawionej wolności może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie należy zawiadomić zatrzymanego.
Krąg podmiotów uprawnionych do ustanowienia obrońcy dla osoby zatrzymanej jest nieograniczony. Obrońcę może zatem ustanowić np. krewny, powinowaty, znajomy - praktycznie każdy.
Osoba ustanawiająca obrońcę musi mieć jednak pełną zdolność do czynności prawnych, czyli musi mieć ukończone 18 lat i nie może być ubezwłasnowolniona.
Zatrzymanie może trwać najdłużej 48 godzin.
Termin ten biegnie od zatrzymania przez właściwy organ. Jeżeli zatrzymany zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, czas zatrzymania może zostać wydłużony o dalsze 24 godziny.
Zarówno zatrzymanie, jak i tymczasowe aresztowanie stanowią środki przymusu polegające na czasowym pozbawieniu wolności. Pomimo tej wspólnej cechy, środki te diametralnie się między sobą różnią, przede wszystkim: podstawą i celem zastosowania, a w związku z tym – również czasem ich stosowania.
Ponadto tymczasowe aresztowanie może nastąpić wyłącznie na mocy postanowienia sądu i tylko w stosunku do osoby, której postawiono zarzuty. Natomiast zatrzymana może zostać osoba, w stosunku do której skierowane są działania organów ścigania, ale nie przedstawiono jej formalnych zarzutów ani nie przesłuchano w charakterze podejrzanego. Nie ma jednak przeszkód, aby zatrzymanie zastosować w stosunku do podejrzanego.
Tymczasowe aresztowanie można stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony (podejrzany) popełnił przestępstwo (przesłanka ogólna), a ponadto, gdy zachodzi przynajmniej jedna z wymienionych niżej okoliczności (przesłanka szczególna):
Czas trwania tymczasowego aresztowania:
Okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania. W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie, do okresu tymczasowego aresztowania zalicza się okres odbywania kary pozbawienia wolności.
Zatrzymanie dla większości osób będzie bardzo stresogenną sytuacją.
Osoba zatrzymana najczęściej nie wie, co ma robić, jak ma się zachować, często nie wie, jakie ma prawa. Niestety zdarza się, że organy ścigania to wykorzystują, sugerując np. przyznanie się do winy.
Mając na względzie wszystkie dolegliwości i ewentualne konsekwencje związane z zatrzymaniem procesowym, uzyskanie już na tym etapie pomocy adwokata może się okazać niezbędne.
Kontakt zatrzymanego z adwokatem jest często kluczowy dla zapewnienia prawa do skutecznej obrony w trakcie całego postępowania karnego. Adwokat może poinformować zatrzymanego nie tylko o jego prawach, ale przede wszystkim może uświadomić mu konsekwencje jego postępowania już na etapie zatrzymania, a jeszcze przed postawieniem mu zarzutów. Informacje uzyskane we wstępnym stadium postępowania karnego (przed postawieniem zarzutów) mogą mieć zasadnicze znaczenie dla ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie zatrzymanego.
Kontakt z adwokatem stanowi często także rodzaj psychicznego wsparcia dla osoby zatrzymanej. Zatrzymany, który ma przeciwko sobie cały aparat ścigania, mając kontakt z adwokatem już wie, że nie jest sam i że nie jest bez szans.
W sytuacji, gdy dochodzi do zatrzymania, obrońcę dla osoby pozbawionej wolności może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie należy zawiadomić zatrzymanego.
Krąg podmiotów uprawnionych do ustanowienia obrońcy dla osoby zatrzymanej jest nieograniczony. Obrońcę może zatem ustanowić np. krewny, powinowaty, znajomy - praktycznie każdy.
Osoba ustanawiająca obrońcę musi mieć jednak pełną zdolność do czynności prawnych, czyli musi mieć ukończone 18 lat i nie może być ubezwłasnowolniona.
Zatrzymanie może trwać najdłużej 48 godzin.
Termin ten biegnie od zatrzymania przez właściwy organ. Jeżeli zatrzymany zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, czas zatrzymania może zostać wydłużony o dalsze 24 godziny.
Zarówno zatrzymanie, jak i tymczasowe aresztowanie stanowią środki przymusu polegające na czasowym pozbawieniu wolności. Pomimo tej wspólnej cechy, środki te diametralnie się między sobą różnią, przede wszystkim: podstawą i celem zastosowania, a w związku z tym – również czasem ich stosowania.
Ponadto tymczasowe aresztowanie może nastąpić wyłącznie na mocy postanowienia sądu i tylko w stosunku do osoby, której postawiono zarzuty. Natomiast zatrzymana może zostać osoba, w stosunku do której skierowane są działania organów ścigania, ale nie przedstawiono jej formalnych zarzutów ani nie przesłuchano w charakterze podejrzanego. Nie ma jednak przeszkód, aby zatrzymanie zastosować w stosunku do podejrzanego.
Tymczasowe aresztowanie można stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony (podejrzany) popełnił przestępstwo (przesłanka ogólna), a ponadto, gdy zachodzi przynajmniej jedna z wymienionych niżej okoliczności (przesłanka szczególna):
Czas trwania tymczasowego aresztowania:
Okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania. W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie, do okresu tymczasowego aresztowania zalicza się okres odbywania kary pozbawienia wolności.
Zatrzymanie dla większości osób będzie bardzo stresogenną sytuacją.
Osoba zatrzymana najczęściej nie wie, co ma robić, jak ma się zachować, często nie wie, jakie ma prawa. Niestety zdarza się, że organy ścigania to wykorzystują, sugerując np. przyznanie się do winy.
Mając na względzie wszystkie dolegliwości i ewentualne konsekwencje związane z zatrzymaniem procesowym, uzyskanie już na tym etapie pomocy adwokata może się okazać niezbędne.
Kontakt zatrzymanego z adwokatem jest często kluczowy dla zapewnienia prawa do skutecznej obrony w trakcie całego postępowania karnego. Adwokat może poinformować zatrzymanego nie tylko o jego prawach, ale przede wszystkim może uświadomić mu konsekwencje jego postępowania już na etapie zatrzymania, a jeszcze przed postawieniem mu zarzutów. Informacje uzyskane we wstępnym stadium postępowania karnego (przed postawieniem zarzutów) mogą mieć zasadnicze znaczenie dla ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie zatrzymanego.
Kontakt z adwokatem stanowi często także rodzaj psychicznego wsparcia dla osoby zatrzymanej. Zatrzymany, który ma przeciwko sobie cały aparat ścigania, mając kontakt z adwokatem już wie, że nie jest sam i że nie jest bez szans.
W sytuacji, gdy dochodzi do zatrzymania, obrońcę dla osoby pozbawionej wolności może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie należy zawiadomić zatrzymanego.
Krąg podmiotów uprawnionych do ustanowienia obrońcy dla osoby zatrzymanej jest nieograniczony. Obrońcę może zatem ustanowić np. krewny, powinowaty, znajomy - praktycznie każdy.
Osoba ustanawiająca obrońcę musi mieć jednak pełną zdolność do czynności prawnych, czyli musi mieć ukończone 18 lat i nie może być ubezwłasnowolniona.
Zatrzymanie może trwać najdłużej 48 godzin.
Termin ten biegnie od zatrzymania przez właściwy organ. Jeżeli zatrzymany zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, czas zatrzymania może zostać wydłużony o dalsze 24 godziny.
Zarówno zatrzymanie, jak i tymczasowe aresztowanie stanowią środki przymusu polegające na czasowym pozbawieniu wolności. Pomimo tej wspólnej cechy, środki te diametralnie się między sobą różnią, przede wszystkim: podstawą i celem zastosowania, a w związku z tym – również czasem ich stosowania.
Ponadto tymczasowe aresztowanie może nastąpić wyłącznie na mocy postanowienia sądu i tylko w stosunku do osoby, której postawiono zarzuty. Natomiast zatrzymana może zostać osoba, w stosunku do której skierowane są działania organów ścigania, ale nie przedstawiono jej formalnych zarzutów ani nie przesłuchano w charakterze podejrzanego. Nie ma jednak przeszkód, aby zatrzymanie zastosować w stosunku do podejrzanego.
Tymczasowe aresztowanie można stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony (podejrzany) popełnił przestępstwo (przesłanka ogólna), a ponadto, gdy zachodzi przynajmniej jedna z wymienionych niżej okoliczności (przesłanka szczególna):
Czas trwania tymczasowego aresztowania:
Okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania. W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie, do okresu tymczasowego aresztowania zalicza się okres odbywania kary pozbawienia wolności.
Zatrzymanie dla większości osób będzie bardzo stresogenną sytuacją.
Osoba zatrzymana najczęściej nie wie, co ma robić, jak ma się zachować, często nie wie, jakie ma prawa. Niestety zdarza się, że organy ścigania to wykorzystują, sugerując np. przyznanie się do winy.
Mając na względzie wszystkie dolegliwości i ewentualne konsekwencje związane z zatrzymaniem procesowym, uzyskanie już na tym etapie pomocy adwokata może się okazać niezbędne.
Kontakt zatrzymanego z adwokatem jest często kluczowy dla zapewnienia prawa do skutecznej obrony w trakcie całego postępowania karnego. Adwokat może poinformować zatrzymanego nie tylko o jego prawach, ale przede wszystkim może uświadomić mu konsekwencje jego postępowania już na etapie zatrzymania, a jeszcze przed postawieniem mu zarzutów. Informacje uzyskane we wstępnym stadium postępowania karnego (przed postawieniem zarzutów) mogą mieć zasadnicze znaczenie dla ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie zatrzymanego.
Kontakt z adwokatem stanowi często także rodzaj psychicznego wsparcia dla osoby zatrzymanej. Zatrzymany, który ma przeciwko sobie cały aparat ścigania, mając kontakt z adwokatem już wie, że nie jest sam i że nie jest bez szans.
W sytuacji, gdy dochodzi do zatrzymania, obrońcę dla osoby pozbawionej wolności może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie należy zawiadomić zatrzymanego.
Krąg podmiotów uprawnionych do ustanowienia obrońcy dla osoby zatrzymanej jest nieograniczony. Obrońcę może zatem ustanowić np. krewny, powinowaty, znajomy - praktycznie każdy.
Osoba ustanawiająca obrońcę musi mieć jednak pełną zdolność do czynności prawnych, czyli musi mieć ukończone 18 lat i nie może być ubezwłasnowolniona.
Zatrzymanie może trwać najdłużej 48 godzin.
Termin ten biegnie od zatrzymania przez właściwy organ. Jeżeli zatrzymany zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, czas zatrzymania może zostać wydłużony o dalsze 24 godziny.
Zarówno zatrzymanie, jak i tymczasowe aresztowanie stanowią środki przymusu polegające na czasowym pozbawieniu wolności. Pomimo tej wspólnej cechy, środki te diametralnie się między sobą różnią, przede wszystkim: podstawą i celem zastosowania, a w związku z tym – również czasem ich stosowania.
Ponadto tymczasowe aresztowanie może nastąpić wyłącznie na mocy postanowienia sądu i tylko w stosunku do osoby, której postawiono zarzuty. Natomiast zatrzymana może zostać osoba, w stosunku do której skierowane są działania organów ścigania, ale nie przedstawiono jej formalnych zarzutów ani nie przesłuchano w charakterze podejrzanego. Nie ma jednak przeszkód, aby zatrzymanie zastosować w stosunku do podejrzanego.
Tymczasowe aresztowanie można stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony (podejrzany) popełnił przestępstwo (przesłanka ogólna), a ponadto, gdy zachodzi przynajmniej jedna z wymienionych niżej okoliczności (przesłanka szczególna):
Czas trwania tymczasowego aresztowania:
Okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania. W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie, do okresu tymczasowego aresztowania zalicza się okres odbywania kary pozbawienia wolności.
Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone jako śledztwo lub dochodzenie, przy czym śledztwo jest jego podstawową formą.
Śledztwo wszczyna i prowadzi prokurator, jest właściwe dla spraw o wyższym ciężarze gatunkowym lub bardziej skomplikowanych oraz ze względu na osobę podejrzanego (w sytuacji, gdy postępowanie dotyczy, np. sędziego, prokuratora, funkcjonariusza Policji); ma sformalizowanych charakter.
Z kolei dochodzenie prowadzi Policja lub inne organy, o ile prokurator nie zdecydował, że sam będzie je prowadził. Postępowanie w formie dochodzenia ma uproszczoną i mniej sformalizowaną formę, prowadzi się je w sprawach o niższym ciężarze gatunkowym.
Zdecydowanie tak.
Postępowanie przygotowawcze jest wstępnym etapem procesu – szereg wiadomości o zaistniałym zdarzeniu, które jest przedmiotem postępowania, jest dopiero wyjaśniana przez organy ścigania. Jednocześnie na dalszym etapie postępowania, sąd rozstrzygając sprawę w przeważającej mierze będzie się opierał właśnie na materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania przygotowawczego. Udział obrońcy w toku postępowania przygotowawczego pozwala przede wszystkim na weryfikowanie, czy poszczególne czynności procesowe są przeprowadzane zgodnie z procedurą karną oraz podejmowanie stosownych kroków w reakcji na nieprzestrzeganie reguł postępowania przez organy ścigania.
akres czynności przeprowadzanych na etapie postępowania przygotowawczego zależy od okoliczności danej sprawy. Większość czynności będzie miała na celu wyjaśnienie okoliczności sprawy oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu, np. przesłuchiwanie świadków, w tym osoby pokrzywdzonej, dokonanie oględzin rzeczy, miejsca, osoby, powołanie biegłego danej specjalizacji w celu wydania opinii.
Niewątpliwie jedną z najważniejszych czynności postępowania przygotowawczego jest przesłuchanie podejrzanego, które jest poprzedzone czynnością sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz ogłoszenia go podejrzanemu.
W postępowaniu przygotowawczym może również zajść potrzeba przeprowadzenia tzw. czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym, czyli np. przesłuchania w ściśle określonych sprawach pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, zastosowanie tymczasowego aresztowania, czy też rozpoznanie zażalenia na postanowienie prokuratora.
Przesłuchanie podejrzanego w zależności od formy postępowania przygotowawczego może być prowadzone przez prokuratora albo funkcjonariusza Policji.
Można wyróżnić kilka etapów przesłuchania:
W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony ma status strony postępowania, co wiąże się z szeregiem uprawnień, w szczególności:
Nie, prokurator kierując sprawę do sądu może zamiast z aktem oskarżenia wystąpić z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych przez ustawę. Jeżeli sprawa rozpoznawana jest w trybie przyśpieszonym, zamiast aktu oskarżenia składa się wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyśpieszonym.
Może również dojść do sytuacji, gdy postępowanie nie dostarczy podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, w takim przypadku postępowanie zostanie umorzone.
Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy. W uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może być przedłużony na dalszy czas oznaczony nie dłuższy jednak niż rok. Natomiast w szczególnie uzasadnionych wypadkach śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.
Z kolei dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych – na dalszy czas oznaczony.
Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone jako śledztwo lub dochodzenie, przy czym śledztwo jest jego podstawową formą.
Śledztwo wszczyna i prowadzi prokurator, jest właściwe dla spraw o wyższym ciężarze gatunkowym lub bardziej skomplikowanych oraz ze względu na osobę podejrzanego (w sytuacji, gdy postępowanie dotyczy, np. sędziego, prokuratora, funkcjonariusza Policji); ma sformalizowanych charakter.
Z kolei dochodzenie prowadzi Policja lub inne organy, o ile prokurator nie zdecydował, że sam będzie je prowadził. Postępowanie w formie dochodzenia ma uproszczoną i mniej sformalizowaną formę, prowadzi się je w sprawach o niższym ciężarze gatunkowym.
Zdecydowanie tak.
Postępowanie przygotowawcze jest wstępnym etapem procesu – szereg wiadomości o zaistniałym zdarzeniu, które jest przedmiotem postępowania, jest dopiero wyjaśniana przez organy ścigania. Jednocześnie na dalszym etapie postępowania, sąd rozstrzygając sprawę w przeważającej mierze będzie się opierał właśnie na materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania przygotowawczego. Udział obrońcy w toku postępowania przygotowawczego pozwala przede wszystkim na weryfikowanie, czy poszczególne czynności procesowe są przeprowadzane zgodnie z procedurą karną oraz podejmowanie stosownych kroków w reakcji na nieprzestrzeganie reguł postępowania przez organy ścigania.
akres czynności przeprowadzanych na etapie postępowania przygotowawczego zależy od okoliczności danej sprawy. Większość czynności będzie miała na celu wyjaśnienie okoliczności sprawy oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu, np. przesłuchiwanie świadków, w tym osoby pokrzywdzonej, dokonanie oględzin rzeczy, miejsca, osoby, powołanie biegłego danej specjalizacji w celu wydania opinii.
Niewątpliwie jedną z najważniejszych czynności postępowania przygotowawczego jest przesłuchanie podejrzanego, które jest poprzedzone czynnością sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz ogłoszenia go podejrzanemu.
W postępowaniu przygotowawczym może również zajść potrzeba przeprowadzenia tzw. czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym, czyli np. przesłuchania w ściśle określonych sprawach pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, zastosowanie tymczasowego aresztowania, czy też rozpoznanie zażalenia na postanowienie prokuratora.
Przesłuchanie podejrzanego w zależności od formy postępowania przygotowawczego może być prowadzone przez prokuratora albo funkcjonariusza Policji.
Można wyróżnić kilka etapów przesłuchania:
W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony ma status strony postępowania, co wiąże się z szeregiem uprawnień, w szczególności:
Nie, prokurator kierując sprawę do sądu może zamiast z aktem oskarżenia wystąpić z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych przez ustawę. Jeżeli sprawa rozpoznawana jest w trybie przyśpieszonym, zamiast aktu oskarżenia składa się wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyśpieszonym.
Może również dojść do sytuacji, gdy postępowanie nie dostarczy podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, w takim przypadku postępowanie zostanie umorzone.
Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy. W uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może być przedłużony na dalszy czas oznaczony nie dłuższy jednak niż rok. Natomiast w szczególnie uzasadnionych wypadkach śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.
Z kolei dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych – na dalszy czas oznaczony.
Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone jako śledztwo lub dochodzenie, przy czym śledztwo jest jego podstawową formą.
Śledztwo wszczyna i prowadzi prokurator, jest właściwe dla spraw o wyższym ciężarze gatunkowym lub bardziej skomplikowanych oraz ze względu na osobę podejrzanego (w sytuacji, gdy postępowanie dotyczy, np. sędziego, prokuratora, funkcjonariusza Policji); ma sformalizowanych charakter.
Z kolei dochodzenie prowadzi Policja lub inne organy, o ile prokurator nie zdecydował, że sam będzie je prowadził. Postępowanie w formie dochodzenia ma uproszczoną i mniej sformalizowaną formę, prowadzi się je w sprawach o niższym ciężarze gatunkowym.
Zdecydowanie tak.
Postępowanie przygotowawcze jest wstępnym etapem procesu – szereg wiadomości o zaistniałym zdarzeniu, które jest przedmiotem postępowania, jest dopiero wyjaśniana przez organy ścigania. Jednocześnie na dalszym etapie postępowania, sąd rozstrzygając sprawę w przeważającej mierze będzie się opierał właśnie na materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania przygotowawczego. Udział obrońcy w toku postępowania przygotowawczego pozwala przede wszystkim na weryfikowanie, czy poszczególne czynności procesowe są przeprowadzane zgodnie z procedurą karną oraz podejmowanie stosownych kroków w reakcji na nieprzestrzeganie reguł postępowania przez organy ścigania.
akres czynności przeprowadzanych na etapie postępowania przygotowawczego zależy od okoliczności danej sprawy. Większość czynności będzie miała na celu wyjaśnienie okoliczności sprawy oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu, np. przesłuchiwanie świadków, w tym osoby pokrzywdzonej, dokonanie oględzin rzeczy, miejsca, osoby, powołanie biegłego danej specjalizacji w celu wydania opinii.
Niewątpliwie jedną z najważniejszych czynności postępowania przygotowawczego jest przesłuchanie podejrzanego, które jest poprzedzone czynnością sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz ogłoszenia go podejrzanemu.
W postępowaniu przygotowawczym może również zajść potrzeba przeprowadzenia tzw. czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym, czyli np. przesłuchania w ściśle określonych sprawach pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, zastosowanie tymczasowego aresztowania, czy też rozpoznanie zażalenia na postanowienie prokuratora.
Przesłuchanie podejrzanego w zależności od formy postępowania przygotowawczego może być prowadzone przez prokuratora albo funkcjonariusza Policji.
Można wyróżnić kilka etapów przesłuchania:
W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony ma status strony postępowania, co wiąże się z szeregiem uprawnień, w szczególności:
Nie, prokurator kierując sprawę do sądu może zamiast z aktem oskarżenia wystąpić z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych przez ustawę. Jeżeli sprawa rozpoznawana jest w trybie przyśpieszonym, zamiast aktu oskarżenia składa się wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyśpieszonym.
Może również dojść do sytuacji, gdy postępowanie nie dostarczy podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, w takim przypadku postępowanie zostanie umorzone.
Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy. W uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może być przedłużony na dalszy czas oznaczony nie dłuższy jednak niż rok. Natomiast w szczególnie uzasadnionych wypadkach śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.
Z kolei dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych – na dalszy czas oznaczony.
Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone jako śledztwo lub dochodzenie, przy czym śledztwo jest jego podstawową formą.
Śledztwo wszczyna i prowadzi prokurator, jest właściwe dla spraw o wyższym ciężarze gatunkowym lub bardziej skomplikowanych oraz ze względu na osobę podejrzanego (w sytuacji, gdy postępowanie dotyczy, np. sędziego, prokuratora, funkcjonariusza Policji); ma sformalizowanych charakter.
Z kolei dochodzenie prowadzi Policja lub inne organy, o ile prokurator nie zdecydował, że sam będzie je prowadził. Postępowanie w formie dochodzenia ma uproszczoną i mniej sformalizowaną formę, prowadzi się je w sprawach o niższym ciężarze gatunkowym.
Zdecydowanie tak.
Postępowanie przygotowawcze jest wstępnym etapem procesu – szereg wiadomości o zaistniałym zdarzeniu, które jest przedmiotem postępowania, jest dopiero wyjaśniana przez organy ścigania. Jednocześnie na dalszym etapie postępowania, sąd rozstrzygając sprawę w przeważającej mierze będzie się opierał właśnie na materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania przygotowawczego. Udział obrońcy w toku postępowania przygotowawczego pozwala przede wszystkim na weryfikowanie, czy poszczególne czynności procesowe są przeprowadzane zgodnie z procedurą karną oraz podejmowanie stosownych kroków w reakcji na nieprzestrzeganie reguł postępowania przez organy ścigania.
akres czynności przeprowadzanych na etapie postępowania przygotowawczego zależy od okoliczności danej sprawy. Większość czynności będzie miała na celu wyjaśnienie okoliczności sprawy oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu, np. przesłuchiwanie świadków, w tym osoby pokrzywdzonej, dokonanie oględzin rzeczy, miejsca, osoby, powołanie biegłego danej specjalizacji w celu wydania opinii.
Niewątpliwie jedną z najważniejszych czynności postępowania przygotowawczego jest przesłuchanie podejrzanego, które jest poprzedzone czynnością sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz ogłoszenia go podejrzanemu.
W postępowaniu przygotowawczym może również zajść potrzeba przeprowadzenia tzw. czynności sądowych w postępowaniu przygotowawczym, czyli np. przesłuchania w ściśle określonych sprawach pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, zastosowanie tymczasowego aresztowania, czy też rozpoznanie zażalenia na postanowienie prokuratora.
Przesłuchanie podejrzanego w zależności od formy postępowania przygotowawczego może być prowadzone przez prokuratora albo funkcjonariusza Policji.
Można wyróżnić kilka etapów przesłuchania:
W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony ma status strony postępowania, co wiąże się z szeregiem uprawnień, w szczególności:
Nie, prokurator kierując sprawę do sądu może zamiast z aktem oskarżenia wystąpić z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych przez ustawę. Jeżeli sprawa rozpoznawana jest w trybie przyśpieszonym, zamiast aktu oskarżenia składa się wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyśpieszonym.
Może również dojść do sytuacji, gdy postępowanie nie dostarczy podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, w takim przypadku postępowanie zostanie umorzone.
Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy. W uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może być przedłużony na dalszy czas oznaczony nie dłuższy jednak niż rok. Natomiast w szczególnie uzasadnionych wypadkach śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.
Z kolei dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych – na dalszy czas oznaczony.
Przygotowanie optymalnej taktyki obrony w sprawie karnej wymaga wiedzy i dużego doświadczenia.
Taktyka obrony w sprawie karnej musi być dostosowana do realiów konkretnej sprawy oraz osoby oskarżonego. Musi opierać się na wnikliwej ocenie możliwych do osiągnięcia celów, a także uwzględniać sytuację oskarżonego i potencjalny wpływ wyroku karnego na jego życie. Dokonanie takiej oceny musi poprzedzać dogłębne zapoznanie się z okolicznościami sprawy i wymaga bezwzględnej znajomości akt sprawy.
Obrona nie zawsze musi polegać na kwestionowaniu sprawstwa. Często zgromadzone w sprawie dowody są tak obciążające, że uzyskanie wyroku uniewinniającego jest bardzo mało prawdopodobne. Nie oznacza to jednak automatycznie wyroku skazującego i w żadnym wypadku nie zamyka możliwości obrony.
Obrona w sprawie karnej może polegać także na kwestionowaniu niektórych tylko okoliczności zdarzenia, które wpływają na odpowiedzialność karną (np. wysokości wyrządzonej szkody, poziomu stanu nietrzeźwości, itd.), czasami na wykazywaniu dodatkowych okoliczności łagodzących tę odpowiedzialność (działanie w dobrej wierze, działanie pod wpływem emocji wywołanych prowokacyjnym zachowaniem pokrzywdzonego, itd.), jeszcze w innych sytuacjach - na kwestionowaniu strony podmiotowej i zamiaru (a więc na wykazywaniu, że oskarżony działał nieumyślnie), a czasami - na wykazywaniu okoliczności mających wpływ tylko na wymiar kary.
W toku procesu karnego oskarżony musi podejmować cały szereg decyzji, które finalnie mogą przesądzić o jego odpowiedzialności karnej, m.in.:
Wszystkie te decyzje powinny być konsekwencją przemyślanej taktyki obrony, a nie dziełem przypadku. Podjęcie tych decyzji wymaga nie tylko umiejętności przewidywania ich potencjalnych konsekwencji, ale także zachowania chłodnej i obiektywnej oceny wszystkich faktów i zgromadzonych w sprawie dowodów. Oskarżonemu podejmowanie tych decyzji najczęściej utrudnia brak odpowiedniego doświadczenia i - przede wszystkim - emocjonalne zaangażowanie we własną sprawę.
Każdemu oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Nie mamy wątpliwości, że każdy bez wyjątku oskarżony z prawa tego powinien korzystać.
Oskarżony nie musi składać wyjaśnień. Złożenie wyjaśnień jest prawem, a nie obowiązkiem oskarżonego.
Oskarżony może skorzystać z przysługującego mu prawa do odmowy nieskładania wyjaśnień - całkowicie lub częściowo, np. oświadczając, że nie będzie wyjaśniał, ale będzie odpowiadał na pytania.
Oskarżony może także podjąć decyzję, że będzie odpowiadał na pytania, ale tylko niektórych podmiotów (np. tylko swojego obrońcy, a nie będzie odpowiadał na pytania sądu i prokuratora).
Nawet jeśli oskarżony zdecyduje się na odpowiadanie pytań, to nie musi odpowiadać na wszystkie pytania.
Decyzja o tym, czy składać wyjaśnienia i w jakim zakresie jest jednym z elementów taktyki obrony w sprawie karnej.
Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań.
Osobą najbliższą w rozumieniu Kodeksu karnego jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.
Tak, jednak dla skutecznego podważenia opinii biegłego konieczne jest wykazanie jej wadliwości, czyli, że opinia jest niepełna lub niejasna albo zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie.
Podważenie opinii biegłego wymaga dużego doświadczenia, wiedzy z zakresu specjalności biegłego, a często także konsultacji z prywatnym specjalistą z dziedziny, której dotyczy opinia.
Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli:
Warunkowe umorzenie postępowania może nastąpić tylko w sprawach o przestępstwa zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Zatem jest ono dopuszczalne także w sprawach niezagrożonych karą pozbawienia wolności, lecz karą łagodniejszą: grzywny i ograniczenia wolności.
Nadzwyczajnego złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary w wymiarze niższym, niż to wynika z ustawowego zagrożenia, albo kary rodzajowo łagodniejszej, niż to przewidział ustawodawca dla danego typu przestępstwa, albo nawet na rezygnacji z wymierzenia kary i orzeczenia tylko środka karnego, kompensacyjnego lub przepadku.
Postać nadzwyczajnego złagodzenia kary i konkretny mechanizm tego łagodzenia zależą od ciężaru gatunkowego danego typu przestępstwa (czy przestępstwo jest zbrodnią, czy występkiem i na ile ciężką zbrodnią lub na ile poważnym występkiem).
Przykładowo: wymiar kary nadzwyczajnie złagodzonej przy występkach o średnim ciężarze gatunkowym, tj. zagrożonych w dolnej granicy karą pozbawienia wolności niższą od roku (czyli od miesiąca, od 3 miesięcy lub od 6 miesięcy), polega na rezygnacji z kary pozbawienia wolności i orzeczeniu jednej z kar wolnościowych, tj. kary grzywny lub kary ograniczenia wolności.
Przygotowanie optymalnej taktyki obrony w sprawie karnej wymaga wiedzy i dużego doświadczenia.
Taktyka obrony w sprawie karnej musi być dostosowana do realiów konkretnej sprawy oraz osoby oskarżonego. Musi opierać się na wnikliwej ocenie możliwych do osiągnięcia celów, a także uwzględniać sytuację oskarżonego i potencjalny wpływ wyroku karnego na jego życie. Dokonanie takiej oceny musi poprzedzać dogłębne zapoznanie się z okolicznościami sprawy i wymaga bezwzględnej znajomości akt sprawy.
Obrona nie zawsze musi polegać na kwestionowaniu sprawstwa. Często zgromadzone w sprawie dowody są tak obciążające, że uzyskanie wyroku uniewinniającego jest bardzo mało prawdopodobne. Nie oznacza to jednak automatycznie wyroku skazującego i w żadnym wypadku nie zamyka możliwości obrony.
Obrona w sprawie karnej może polegać także na kwestionowaniu niektórych tylko okoliczności zdarzenia, które wpływają na odpowiedzialność karną (np. wysokości wyrządzonej szkody, poziomu stanu nietrzeźwości, itd.), czasami na wykazywaniu dodatkowych okoliczności łagodzących tę odpowiedzialność (działanie w dobrej wierze, działanie pod wpływem emocji wywołanych prowokacyjnym zachowaniem pokrzywdzonego, itd.), jeszcze w innych sytuacjach - na kwestionowaniu strony podmiotowej i zamiaru (a więc na wykazywaniu, że oskarżony działał nieumyślnie), a czasami - na wykazywaniu okoliczności mających wpływ tylko na wymiar kary.
W toku procesu karnego oskarżony musi podejmować cały szereg decyzji, które finalnie mogą przesądzić o jego odpowiedzialności karnej, m.in.:
Wszystkie te decyzje powinny być konsekwencją przemyślanej taktyki obrony, a nie dziełem przypadku. Podjęcie tych decyzji wymaga nie tylko umiejętności przewidywania ich potencjalnych konsekwencji, ale także zachowania chłodnej i obiektywnej oceny wszystkich faktów i zgromadzonych w sprawie dowodów. Oskarżonemu podejmowanie tych decyzji najczęściej utrudnia brak odpowiedniego doświadczenia i - przede wszystkim - emocjonalne zaangażowanie we własną sprawę.
Każdemu oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Nie mamy wątpliwości, że każdy bez wyjątku oskarżony z prawa tego powinien korzystać.
Oskarżony nie musi składać wyjaśnień. Złożenie wyjaśnień jest prawem, a nie obowiązkiem oskarżonego.
Oskarżony może skorzystać z przysługującego mu prawa do odmowy nieskładania wyjaśnień - całkowicie lub częściowo, np. oświadczając, że nie będzie wyjaśniał, ale będzie odpowiadał na pytania.
Oskarżony może także podjąć decyzję, że będzie odpowiadał na pytania, ale tylko niektórych podmiotów (np. tylko swojego obrońcy, a nie będzie odpowiadał na pytania sądu i prokuratora).
Nawet jeśli oskarżony zdecyduje się na odpowiadanie pytań, to nie musi odpowiadać na wszystkie pytania.
Decyzja o tym, czy składać wyjaśnienia i w jakim zakresie jest jednym z elementów taktyki obrony w sprawie karnej.
Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań.
Osobą najbliższą w rozumieniu Kodeksu karnego jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.
Tak, jednak dla skutecznego podważenia opinii biegłego konieczne jest wykazanie jej wadliwości, czyli, że opinia jest niepełna lub niejasna albo zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie.
Podważenie opinii biegłego wymaga dużego doświadczenia, wiedzy z zakresu specjalności biegłego, a często także konsultacji z prywatnym specjalistą z dziedziny, której dotyczy opinia.
Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli:
Warunkowe umorzenie postępowania może nastąpić tylko w sprawach o przestępstwa zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Zatem jest ono dopuszczalne także w sprawach niezagrożonych karą pozbawienia wolności, lecz karą łagodniejszą: grzywny i ograniczenia wolności.
Nadzwyczajnego złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary w wymiarze niższym, niż to wynika z ustawowego zagrożenia, albo kary rodzajowo łagodniejszej, niż to przewidział ustawodawca dla danego typu przestępstwa, albo nawet na rezygnacji z wymierzenia kary i orzeczenia tylko środka karnego, kompensacyjnego lub przepadku.
Postać nadzwyczajnego złagodzenia kary i konkretny mechanizm tego łagodzenia zależą od ciężaru gatunkowego danego typu przestępstwa (czy przestępstwo jest zbrodnią, czy występkiem i na ile ciężką zbrodnią lub na ile poważnym występkiem).
Przykładowo: wymiar kary nadzwyczajnie złagodzonej przy występkach o średnim ciężarze gatunkowym, tj. zagrożonych w dolnej granicy karą pozbawienia wolności niższą od roku (czyli od miesiąca, od 3 miesięcy lub od 6 miesięcy), polega na rezygnacji z kary pozbawienia wolności i orzeczeniu jednej z kar wolnościowych, tj. kary grzywny lub kary ograniczenia wolności.
Przygotowanie optymalnej taktyki obrony w sprawie karnej wymaga wiedzy i dużego doświadczenia.
Taktyka obrony w sprawie karnej musi być dostosowana do realiów konkretnej sprawy oraz osoby oskarżonego. Musi opierać się na wnikliwej ocenie możliwych do osiągnięcia celów, a także uwzględniać sytuację oskarżonego i potencjalny wpływ wyroku karnego na jego życie. Dokonanie takiej oceny musi poprzedzać dogłębne zapoznanie się z okolicznościami sprawy i wymaga bezwzględnej znajomości akt sprawy.
Obrona nie zawsze musi polegać na kwestionowaniu sprawstwa. Często zgromadzone w sprawie dowody są tak obciążające, że uzyskanie wyroku uniewinniającego jest bardzo mało prawdopodobne. Nie oznacza to jednak automatycznie wyroku skazującego i w żadnym wypadku nie zamyka możliwości obrony.
Obrona w sprawie karnej może polegać także na kwestionowaniu niektórych tylko okoliczności zdarzenia, które wpływają na odpowiedzialność karną (np. wysokości wyrządzonej szkody, poziomu stanu nietrzeźwości, itd.), czasami na wykazywaniu dodatkowych okoliczności łagodzących tę odpowiedzialność (działanie w dobrej wierze, działanie pod wpływem emocji wywołanych prowokacyjnym zachowaniem pokrzywdzonego, itd.), jeszcze w innych sytuacjach - na kwestionowaniu strony podmiotowej i zamiaru (a więc na wykazywaniu, że oskarżony działał nieumyślnie), a czasami - na wykazywaniu okoliczności mających wpływ tylko na wymiar kary.
W toku procesu karnego oskarżony musi podejmować cały szereg decyzji, które finalnie mogą przesądzić o jego odpowiedzialności karnej, m.in.:
Wszystkie te decyzje powinny być konsekwencją przemyślanej taktyki obrony, a nie dziełem przypadku. Podjęcie tych decyzji wymaga nie tylko umiejętności przewidywania ich potencjalnych konsekwencji, ale także zachowania chłodnej i obiektywnej oceny wszystkich faktów i zgromadzonych w sprawie dowodów. Oskarżonemu podejmowanie tych decyzji najczęściej utrudnia brak odpowiedniego doświadczenia i - przede wszystkim - emocjonalne zaangażowanie we własną sprawę.
Każdemu oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Nie mamy wątpliwości, że każdy bez wyjątku oskarżony z prawa tego powinien korzystać.
Oskarżony nie musi składać wyjaśnień. Złożenie wyjaśnień jest prawem, a nie obowiązkiem oskarżonego.
Oskarżony może skorzystać z przysługującego mu prawa do odmowy nieskładania wyjaśnień - całkowicie lub częściowo, np. oświadczając, że nie będzie wyjaśniał, ale będzie odpowiadał na pytania.
Oskarżony może także podjąć decyzję, że będzie odpowiadał na pytania, ale tylko niektórych podmiotów (np. tylko swojego obrońcy, a nie będzie odpowiadał na pytania sądu i prokuratora).
Nawet jeśli oskarżony zdecyduje się na odpowiadanie pytań, to nie musi odpowiadać na wszystkie pytania.
Decyzja o tym, czy składać wyjaśnienia i w jakim zakresie jest jednym z elementów taktyki obrony w sprawie karnej.
Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań.
Osobą najbliższą w rozumieniu Kodeksu karnego jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.
Tak, jednak dla skutecznego podważenia opinii biegłego konieczne jest wykazanie jej wadliwości, czyli, że opinia jest niepełna lub niejasna albo zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie.
Podważenie opinii biegłego wymaga dużego doświadczenia, wiedzy z zakresu specjalności biegłego, a często także konsultacji z prywatnym specjalistą z dziedziny, której dotyczy opinia.
Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli:
Warunkowe umorzenie postępowania może nastąpić tylko w sprawach o przestępstwa zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Zatem jest ono dopuszczalne także w sprawach niezagrożonych karą pozbawienia wolności, lecz karą łagodniejszą: grzywny i ograniczenia wolności.
Nadzwyczajnego złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary w wymiarze niższym, niż to wynika z ustawowego zagrożenia, albo kary rodzajowo łagodniejszej, niż to przewidział ustawodawca dla danego typu przestępstwa, albo nawet na rezygnacji z wymierzenia kary i orzeczenia tylko środka karnego, kompensacyjnego lub przepadku.
Postać nadzwyczajnego złagodzenia kary i konkretny mechanizm tego łagodzenia zależą od ciężaru gatunkowego danego typu przestępstwa (czy przestępstwo jest zbrodnią, czy występkiem i na ile ciężką zbrodnią lub na ile poważnym występkiem).
Przykładowo: wymiar kary nadzwyczajnie złagodzonej przy występkach o średnim ciężarze gatunkowym, tj. zagrożonych w dolnej granicy karą pozbawienia wolności niższą od roku (czyli od miesiąca, od 3 miesięcy lub od 6 miesięcy), polega na rezygnacji z kary pozbawienia wolności i orzeczeniu jednej z kar wolnościowych, tj. kary grzywny lub kary ograniczenia wolności.
Przygotowanie optymalnej taktyki obrony w sprawie karnej wymaga wiedzy i dużego doświadczenia.
Taktyka obrony w sprawie karnej musi być dostosowana do realiów konkretnej sprawy oraz osoby oskarżonego. Musi opierać się na wnikliwej ocenie możliwych do osiągnięcia celów, a także uwzględniać sytuację oskarżonego i potencjalny wpływ wyroku karnego na jego życie. Dokonanie takiej oceny musi poprzedzać dogłębne zapoznanie się z okolicznościami sprawy i wymaga bezwzględnej znajomości akt sprawy.
Obrona nie zawsze musi polegać na kwestionowaniu sprawstwa. Często zgromadzone w sprawie dowody są tak obciążające, że uzyskanie wyroku uniewinniającego jest bardzo mało prawdopodobne. Nie oznacza to jednak automatycznie wyroku skazującego i w żadnym wypadku nie zamyka możliwości obrony.
Obrona w sprawie karnej może polegać także na kwestionowaniu niektórych tylko okoliczności zdarzenia, które wpływają na odpowiedzialność karną (np. wysokości wyrządzonej szkody, poziomu stanu nietrzeźwości, itd.), czasami na wykazywaniu dodatkowych okoliczności łagodzących tę odpowiedzialność (działanie w dobrej wierze, działanie pod wpływem emocji wywołanych prowokacyjnym zachowaniem pokrzywdzonego, itd.), jeszcze w innych sytuacjach - na kwestionowaniu strony podmiotowej i zamiaru (a więc na wykazywaniu, że oskarżony działał nieumyślnie), a czasami - na wykazywaniu okoliczności mających wpływ tylko na wymiar kary.
W toku procesu karnego oskarżony musi podejmować cały szereg decyzji, które finalnie mogą przesądzić o jego odpowiedzialności karnej, m.in.:
Wszystkie te decyzje powinny być konsekwencją przemyślanej taktyki obrony, a nie dziełem przypadku. Podjęcie tych decyzji wymaga nie tylko umiejętności przewidywania ich potencjalnych konsekwencji, ale także zachowania chłodnej i obiektywnej oceny wszystkich faktów i zgromadzonych w sprawie dowodów. Oskarżonemu podejmowanie tych decyzji najczęściej utrudnia brak odpowiedniego doświadczenia i - przede wszystkim - emocjonalne zaangażowanie we własną sprawę.
Każdemu oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Nie mamy wątpliwości, że każdy bez wyjątku oskarżony z prawa tego powinien korzystać.
Oskarżony nie musi składać wyjaśnień. Złożenie wyjaśnień jest prawem, a nie obowiązkiem oskarżonego.
Oskarżony może skorzystać z przysługującego mu prawa do odmowy nieskładania wyjaśnień - całkowicie lub częściowo, np. oświadczając, że nie będzie wyjaśniał, ale będzie odpowiadał na pytania.
Oskarżony może także podjąć decyzję, że będzie odpowiadał na pytania, ale tylko niektórych podmiotów (np. tylko swojego obrońcy, a nie będzie odpowiadał na pytania sądu i prokuratora).
Nawet jeśli oskarżony zdecyduje się na odpowiadanie pytań, to nie musi odpowiadać na wszystkie pytania.
Decyzja o tym, czy składać wyjaśnienia i w jakim zakresie jest jednym z elementów taktyki obrony w sprawie karnej.
Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań.
Osobą najbliższą w rozumieniu Kodeksu karnego jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.
Tak, jednak dla skutecznego podważenia opinii biegłego konieczne jest wykazanie jej wadliwości, czyli, że opinia jest niepełna lub niejasna albo zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie.
Podważenie opinii biegłego wymaga dużego doświadczenia, wiedzy z zakresu specjalności biegłego, a często także konsultacji z prywatnym specjalistą z dziedziny, której dotyczy opinia.
Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli:
Warunkowe umorzenie postępowania może nastąpić tylko w sprawach o przestępstwa zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Zatem jest ono dopuszczalne także w sprawach niezagrożonych karą pozbawienia wolności, lecz karą łagodniejszą: grzywny i ograniczenia wolności.
Nadzwyczajnego złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary w wymiarze niższym, niż to wynika z ustawowego zagrożenia, albo kary rodzajowo łagodniejszej, niż to przewidział ustawodawca dla danego typu przestępstwa, albo nawet na rezygnacji z wymierzenia kary i orzeczenia tylko środka karnego, kompensacyjnego lub przepadku.
Postać nadzwyczajnego złagodzenia kary i konkretny mechanizm tego łagodzenia zależą od ciężaru gatunkowego danego typu przestępstwa (czy przestępstwo jest zbrodnią, czy występkiem i na ile ciężką zbrodnią lub na ile poważnym występkiem).
Przykładowo: wymiar kary nadzwyczajnie złagodzonej przy występkach o średnim ciężarze gatunkowym, tj. zagrożonych w dolnej granicy karą pozbawienia wolności niższą od roku (czyli od miesiąca, od 3 miesięcy lub od 6 miesięcy), polega na rezygnacji z kary pozbawienia wolności i orzeczeniu jednej z kar wolnościowych, tj. kary grzywny lub kary ograniczenia wolności.
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jeżeli zostaną łącznie spełnione dwie przesłanki formalne, tj.:
Dodatkowo sąd bierze pod uwagę wszystkie okoliczności, które świadczą o pozytywnej bądź negatywnej prognozie kryminologicznej, czyli przede wszystkim:
Przy dokonywaniu oceny prognozy kryminologicznej sąd może wziąć pod uwagę także każdą inną okoliczność – zarówno pozytywną, jak i negatywną, np.: rolę sprawcy w przestępstwie, współdziałanie z nieletnim.
W braku dodatniej prognozy zastosowanie warunkowego zawieszenia wykonania kary jest niedopuszczalne.
Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.
Można odroczyć wykonanie (bezwzględnej) kary pozbawienia wolności:
Sąd musi odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary do czasu ustania przeszkody. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Kara pozbawienia wolności jest najbardziej najbardziej dolegliwą z kar, polega na umieszczeniu skazanego w zakładzie karnym. Karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach – trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 30 lat. W polskim prawie karnym niezależnie od kary pozbawienia wolności występuje również kara dożywotniego pozbawienia wolności.
Karę ograniczenia wolności zasadniczo wykonuje się w miejscu stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego albo w niewielkiej odległości od tego miejsca. Kara ograniczenia wolności polega na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne albo potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. Co do zasady, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata i tak, jak w przypadku kary pozbawienia wolności, wymierza się ją w miesiącach i latach.
Pod względem stopnia dolegliwości kara ograniczenia wolności jest karą pośrednią między grzywną a karą pozbawienia wolności. Zgodnie z założeniami ustawodawcy ma być karą orzekaną w reakcji na drobną i średnią przestępczość, stanowiąc jednocześnie środek alternatywny zarówno wobec grzywny, w sytuacji gdy ukaranie tą karą jest niedopuszczalne lub niecelowe.
W systemie dozoru elektronicznego można wykonać karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku i 6 miesięcy, przy czym skazanie to nie może nastąpić w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w art. 64 § 2 k.k. bądź (od 1.10.2023 r.) w warunkach opisanych w art. 64a k.k. Nie ma znaczenia, czy jest to tzw. bezwzględna kara pozbawienia wolności, czy też kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, której wykonanie następnie zostało zarządzone.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie może nastąpić nie wcześniej niż po odbyciu:
Ponadto warunkiem zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia jest pozytywna prognoza kryminologiczna wyrażającą się w przekonaniu, że skazany po wcześniejszym zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa, jak również będzie stosował się do środka karnego lub zabezpieczającego (o ile taki środek został wobec niego orzeczony).
Zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem:
Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
Ponadto sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat (zatarcie skazania z mocy orzeczenia sądu). Z nieprzestrzeganiem porządku prawnego możemy mieć do czynienia, gdy skazany popełnił przestępstwo, wykroczenie albo inny czyn naruszający normy prawne (prawa cywilnego, administracyjnego).
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jeżeli zostaną łącznie spełnione dwie przesłanki formalne, tj.:
Dodatkowo sąd bierze pod uwagę wszystkie okoliczności, które świadczą o pozytywnej bądź negatywnej prognozie kryminologicznej, czyli przede wszystkim:
Przy dokonywaniu oceny prognozy kryminologicznej sąd może wziąć pod uwagę także każdą inną okoliczność – zarówno pozytywną, jak i negatywną, np.: rolę sprawcy w przestępstwie, współdziałanie z nieletnim.
W braku dodatniej prognozy zastosowanie warunkowego zawieszenia wykonania kary jest niedopuszczalne.
Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.
Można odroczyć wykonanie (bezwzględnej) kary pozbawienia wolności:
Sąd musi odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary do czasu ustania przeszkody. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Kara pozbawienia wolności jest najbardziej najbardziej dolegliwą z kar, polega na umieszczeniu skazanego w zakładzie karnym. Karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach – trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 30 lat. W polskim prawie karnym niezależnie od kary pozbawienia wolności występuje również kara dożywotniego pozbawienia wolności.
Karę ograniczenia wolności zasadniczo wykonuje się w miejscu stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego albo w niewielkiej odległości od tego miejsca. Kara ograniczenia wolności polega na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne albo potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. Co do zasady, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata i tak, jak w przypadku kary pozbawienia wolności, wymierza się ją w miesiącach i latach.
Pod względem stopnia dolegliwości kara ograniczenia wolności jest karą pośrednią między grzywną a karą pozbawienia wolności. Zgodnie z założeniami ustawodawcy ma być karą orzekaną w reakcji na drobną i średnią przestępczość, stanowiąc jednocześnie środek alternatywny zarówno wobec grzywny, w sytuacji gdy ukaranie tą karą jest niedopuszczalne lub niecelowe.
W systemie dozoru elektronicznego można wykonać karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku i 6 miesięcy, przy czym skazanie to nie może nastąpić w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w art. 64 § 2 k.k. bądź (od 1.10.2023 r.) w warunkach opisanych w art. 64a k.k. Nie ma znaczenia, czy jest to tzw. bezwzględna kara pozbawienia wolności, czy też kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, której wykonanie następnie zostało zarządzone.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie może nastąpić nie wcześniej niż po odbyciu:
Ponadto warunkiem zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia jest pozytywna prognoza kryminologiczna wyrażającą się w przekonaniu, że skazany po wcześniejszym zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa, jak również będzie stosował się do środka karnego lub zabezpieczającego (o ile taki środek został wobec niego orzeczony).
Zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem:
Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
Ponadto sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat (zatarcie skazania z mocy orzeczenia sądu). Z nieprzestrzeganiem porządku prawnego możemy mieć do czynienia, gdy skazany popełnił przestępstwo, wykroczenie albo inny czyn naruszający normy prawne (prawa cywilnego, administracyjnego).
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jeżeli zostaną łącznie spełnione dwie przesłanki formalne, tj.:
Dodatkowo sąd bierze pod uwagę wszystkie okoliczności, które świadczą o pozytywnej bądź negatywnej prognozie kryminologicznej, czyli przede wszystkim:
Przy dokonywaniu oceny prognozy kryminologicznej sąd może wziąć pod uwagę także każdą inną okoliczność – zarówno pozytywną, jak i negatywną, np.: rolę sprawcy w przestępstwie, współdziałanie z nieletnim.
W braku dodatniej prognozy zastosowanie warunkowego zawieszenia wykonania kary jest niedopuszczalne.
Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.
Można odroczyć wykonanie (bezwzględnej) kary pozbawienia wolności:
Sąd musi odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary do czasu ustania przeszkody. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Kara pozbawienia wolności jest najbardziej najbardziej dolegliwą z kar, polega na umieszczeniu skazanego w zakładzie karnym. Karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach – trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 30 lat. W polskim prawie karnym niezależnie od kary pozbawienia wolności występuje również kara dożywotniego pozbawienia wolności.
Karę ograniczenia wolności zasadniczo wykonuje się w miejscu stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego albo w niewielkiej odległości od tego miejsca. Kara ograniczenia wolności polega na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne albo potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. Co do zasady, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata i tak, jak w przypadku kary pozbawienia wolności, wymierza się ją w miesiącach i latach.
Pod względem stopnia dolegliwości kara ograniczenia wolności jest karą pośrednią między grzywną a karą pozbawienia wolności. Zgodnie z założeniami ustawodawcy ma być karą orzekaną w reakcji na drobną i średnią przestępczość, stanowiąc jednocześnie środek alternatywny zarówno wobec grzywny, w sytuacji gdy ukaranie tą karą jest niedopuszczalne lub niecelowe.
W systemie dozoru elektronicznego można wykonać karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku i 6 miesięcy, przy czym skazanie to nie może nastąpić w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w art. 64 § 2 k.k. bądź (od 1.10.2023 r.) w warunkach opisanych w art. 64a k.k. Nie ma znaczenia, czy jest to tzw. bezwzględna kara pozbawienia wolności, czy też kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, której wykonanie następnie zostało zarządzone.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie może nastąpić nie wcześniej niż po odbyciu:
Ponadto warunkiem zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia jest pozytywna prognoza kryminologiczna wyrażającą się w przekonaniu, że skazany po wcześniejszym zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa, jak również będzie stosował się do środka karnego lub zabezpieczającego (o ile taki środek został wobec niego orzeczony).
Zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem:
Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
Ponadto sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat (zatarcie skazania z mocy orzeczenia sądu). Z nieprzestrzeganiem porządku prawnego możemy mieć do czynienia, gdy skazany popełnił przestępstwo, wykroczenie albo inny czyn naruszający normy prawne (prawa cywilnego, administracyjnego).
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jeżeli zostaną łącznie spełnione dwie przesłanki formalne, tj.:
Dodatkowo sąd bierze pod uwagę wszystkie okoliczności, które świadczą o pozytywnej bądź negatywnej prognozie kryminologicznej, czyli przede wszystkim:
Przy dokonywaniu oceny prognozy kryminologicznej sąd może wziąć pod uwagę także każdą inną okoliczność – zarówno pozytywną, jak i negatywną, np.: rolę sprawcy w przestępstwie, współdziałanie z nieletnim.
W braku dodatniej prognozy zastosowanie warunkowego zawieszenia wykonania kary jest niedopuszczalne.
Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.
Można odroczyć wykonanie (bezwzględnej) kary pozbawienia wolności:
Sąd musi odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary do czasu ustania przeszkody. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Kara pozbawienia wolności jest najbardziej najbardziej dolegliwą z kar, polega na umieszczeniu skazanego w zakładzie karnym. Karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach – trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 30 lat. W polskim prawie karnym niezależnie od kary pozbawienia wolności występuje również kara dożywotniego pozbawienia wolności.
Karę ograniczenia wolności zasadniczo wykonuje się w miejscu stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego albo w niewielkiej odległości od tego miejsca. Kara ograniczenia wolności polega na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne albo potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. Co do zasady, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata i tak, jak w przypadku kary pozbawienia wolności, wymierza się ją w miesiącach i latach.
Pod względem stopnia dolegliwości kara ograniczenia wolności jest karą pośrednią między grzywną a karą pozbawienia wolności. Zgodnie z założeniami ustawodawcy ma być karą orzekaną w reakcji na drobną i średnią przestępczość, stanowiąc jednocześnie środek alternatywny zarówno wobec grzywny, w sytuacji gdy ukaranie tą karą jest niedopuszczalne lub niecelowe.
W systemie dozoru elektronicznego można wykonać karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku i 6 miesięcy, przy czym skazanie to nie może nastąpić w warunkach powrotu do przestępstwa opisanego w art. 64 § 2 k.k. bądź (od 1.10.2023 r.) w warunkach opisanych w art. 64a k.k. Nie ma znaczenia, czy jest to tzw. bezwzględna kara pozbawienia wolności, czy też kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, której wykonanie następnie zostało zarządzone.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie może nastąpić nie wcześniej niż po odbyciu:
Ponadto warunkiem zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia jest pozytywna prognoza kryminologiczna wyrażającą się w przekonaniu, że skazany po wcześniejszym zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa, jak również będzie stosował się do środka karnego lub zabezpieczającego (o ile taki środek został wobec niego orzeczony).
Zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem:
Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
Ponadto sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat (zatarcie skazania z mocy orzeczenia sądu). Z nieprzestrzeganiem porządku prawnego możemy mieć do czynienia, gdy skazany popełnił przestępstwo, wykroczenie albo inny czyn naruszający normy prawne (prawa cywilnego, administracyjnego).
Sprawdź naszą ofertę konsultacji i wybierz opcję dostosowaną do Twoich potrzeb.